GİRİŞ
Tarihsel süreç boyunca savaş olgusu toplumların dini, milli, siyasi ve ekonomik amaçlara ulaşmasında büyük rol oynamıştır. İnsanlık tarihi boyunca savaş veya çatışma kategorisinde nitelendirilecek birçok olay yaşanmıştır. Bunlar ilk çağlarda iki kabile arasında yaşanan “küçük” çaplı kavgalardan, nüfus arttıkça düzenli ordular arasında gerçekleşen dünya savaşlarına kadar incelenebilir. Ancak, sürece bakıldığında savaş sonucunda elde edilen gücün arka planında kayıplar vardır. Bu kayıplar ise teknoloji gelişip, nüfus arttıkça daha fazla insanı etkilemeye başlamıştır. Bu yazının konusu itibariyle savaşın etkilediği olgular arasında yer alan ve dahi savaşların doğuşunu ve sonuçlarını etkileyen sanat olgusu incelenecektir. Sanat çalışmalarında, toplumun sosyolojik yapısı, siyasi ve ekonomik durumu, kültürel değerleri ve tüm bunlara karşı sanatçının yorumunu izlemek mümkündür. Zira, çağından ayrı düşünülen bir sanatçı ve çalışması sanat tarihi içerisinde sır olarak kalmaktadır. Günümüzde hala bilinen sanatçıların ve yapıtlarının, bulundukları çağın tüm olgularını yansıttıkları söylenebilir.
1. Savaş Teması
İnsanlık tarihi doğal afetler, salgınlar, kıtlık zamanları ve savaşlar gibi toplumsal trajedilerle doludur. Sanat, tarihsel süreçte bu trajedilerle yakından ilgilenmiş ve durumu kendi perspektifinden yansıtarak konuyu tartışmaya açmıştır. Savaşların olumsuz etkilerini yaşayan toplum içerisindeki sanatçılar çoğu zaman savaşlara karşı tavırlarını belli etmiş, sanatlarını toplumun biçimlendirilmesinde rol oynayan bir eylem ve insanlık tarihi adına bir belge olarak kullanmışlardır. Toplumu ilgilendiren bütün trajik olaylarda sanatçıların tavrı çoğu zaman muhalif bir bakış açısıyla yönetimlere karşı olmuştur.[1] İlk çağlardan günümüze kadar süregelen ve toplumları etkileyen savaşlar, sanatçıların eserlerine farklı teknik ve biçimlerde konu olmuştur. Tarihte ayrı dönemlerde, çeşitli akımlar içerisinde eserler üreten sanatçılar; kendilerine has üsluplarla insanların çektiği acıların dile getirilmesinde, tarihin bu acılara tanıklık etmesinde ve tüm insanlığa mesaj verilmesinde rol oynamışlardır.[2] Sanat tarihi incelendiğinde resim sanatında, savaş olgusu Rönesans ile birlikte kullanılan bir tema haline gelmiştir. Batı resminde gelenekselleşmiş savaş teması, Paolo Uccello’nun “San Romano Savaşı (1432)” adlı eserinden günümüze kadar birçok sanatçı tarafından resimlerinde kullanılmıştır. Bu tema içerisinde savaşın toplum belleğindeki bir yansıması olarak ölüm ve acı duygusu öne çıkarılmaktadır. Bu duygu özellikle Romantizm akımının ortaya çıkmasıyla birlikte Fransız Devrimi’ndeki asker ve savaş tasvirleriyle yoğunlaşmıştır.[3] Resimlerinde savaş temasını kullanan sanatçılar, bunu sadece tarihsel bir olayı resmetmek veya dikkat çekici bir eser üretmek adına seçilen herhangi bir tema olarak görmemişlerdir. Yukarıda da söylendiği gibi sanat olgusu, içinde bulunduğu zamanı ve tarihin bütün olaylarını daha geniş bir perspektiften görerek, zihinsel bir işleyiş aracıyla durum ve olayları kendi üretimlerine ekleme refleksinde bulunur. Bu sayede farklı bakış açıları ortaya çıkar veya eylemler inşa edilir.
2.Dünya Tarihindeki Savaş Temalı Önemli Eserler
Sonuç
Sanatın ve sanatçıların hayatı algılayış biçimi insanlık tarihi boyunca meydana gelen birçok olayda olduğu gibi savaşlarda da dönüşüme uğrayıp, biçimlenmiştir. Savaş olgusunun tartışmaya açıldığı eserler, vahşet sahnelerini toplum belleğine kazımakla kalmamış aynı zamanda trajik olayların neden ve sonuç ilişkileri üzerine de düşündürmüştür. Birçok sanatçının ve sanat döneminin üretim tekniğinin değişiklik göstermesi dünya sahnesinde meydana gelen çeşitli olaylara dayanmaktadır. Sanatçılar, hayatın getirdiği trajik veya herhangi bir olayla içli dışlı olurken onu temsil edebilecek yeni yaklaşımlar üretmişlerdir.
Coğrafi Determinizm: Tüfek, Mikrop ve Çelik Kitap Değerlendirmesi
Kaynakça
Tezler
Kıyunat, Gül. “Modernist Resim Sanatında Bir Tema Olarak 1. Dünya Savaşı.” Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, 2019.
Dergi Makalesi
Aslan, Engin, Karaaslan, Suat. “Sanatta Gerçeklik Kavramına Savaş Olgusu Üzerinden Bakmak.” İdil Dergisi 6, no.28 (2016): 49.
İnternet Sitesi
Kritikincelemeler. “Guernica Pablo Picasso.” http://kritikincelemeler.blogspot.com/2016/11/guernica.html#:~:text=Picasso%2C%20Nazi%20almanyas%C4%B1n%C4%B1n%20s%C4%B1rf%20denemek,boyu%20ise%203.49%20cm%20dir , (Erişim Tarihi: 26 Mart 2022).
İyi Ki Görmüşüm. “Picasso’nun en güçlü eserlerinden biri olan Guernica’nın Hikayesi Nedir? Eser Neyi Temsil Ediyor, Nasıl Yorumlanmalı?” https://iyikigormusum.com/picassonun-guernica-tablosu , (Erişim Tarihi: 27 Mart 2022).
Sanata Başla. “Halka Yol Gösteren Özgürlük Liverty Leading The People Delacroix.” https://www.sanatabasla.com/2012/09/halka-yol-gosteren-ozgurluk-liberty-leading-the-people-delacroix , (Erişim Tarihi: 27 Mart 2022)
Guzel Sanat. “Dönemin Ruhu Otto Dix Metropolis.” https://guzelsanat.wordpress.com/2011/11/10/otto-donemin-ruhu-otto-dix-metropolis-1928 , (Erişim Tarihi: 28 Mart 2022).
Dipnotlar
[1] Engin Aslan, Suat Karaaslan, “Sanatta Gerçeklik Kavramına Savaş Olgusu Üzerinden Bakmak,” İdil Dergisi 6, no. 28 (2016): 49
[2] Gül Kıyunat, “Modernist Resim Sanatında Bir Tema Olarak 1. Dünya Savaşı”, (Yüksek Lisans Tezi), (Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019), 27.
[3] Aslan, Karaaslan, “Sanatta Gerçeklik Kavramına Savaş Olgusu Üzerinden Bakmak,” 49.
[4] “Guernica Pablo Picasso,” Kritik İncelemeler, Kasım 1, 2016 http://kritikincelemeler.blogspot.com/2016/11/guernica.html#:~:text=Picasso%2C%20Nazi%20almanyas%C4%B1n%C4%B1n%20s%C4%B1rf%20denemek,boyu%20ise%203.49%20cm%20dir. , (E.T. 26.03.2022).
[5] A.g.e.
[6] İdil Seçen, “Picasso’nun en güçlü eserlerinden biri olan Guernica’nın hikayesi nedir? Eser neyi temsil ediyor, nasıl yorumlanmalı?,” İyi ki Görmüşüm, https://iyikigormusum.com/picassonun-guernica-tablosu, (E.T. 27.03.2022).
[7] “Halka Yol Gösteren Özgürlük Liberty Leading The People Delacroix,” Sanata Başla, Eylül 11, 2012. https://www.sanatabasla.com/2012/09/halka-yol-gosteren-ozgurluk-liberty-leading-the-people-delacroix/, (E.T. 27.03.2022).
[8] A.g.e.
[9] Merve Zaimoğlu, “Dönemin Ruhu Otto Dix Metropolis,” Güzel Sanat, https://guzelsanat.wordpress.com/2011/11/10/otto-donemin-ruhu-otto-dix-metropolis-1928/, (E.T. 28.03.2022).
[10] A.g.e.