Giriş
İkinci Dünya Savaşı zamanı yaptıkları siyasi seçimlerle itham edilen moda markaları sahiplerinden bir diğeri, hepimizin bildiği lüks moda evleri zincirinin kurucusu Coco Chanel’dir. Chanel moda dünyasında bir sıra yenilikler yaparak, adeta devrim gerçekleştirmiş, adını moda tarihine yazdırmış. Peki yoksul bir ailede doğmuş bu kadın nasıl bu kadar zenginleşip ünlü moda markasını kurmuş ve İkinci Dünya Savaşı’nda şirketini böyle yükselişe geçirmiştir?
Erken Hayatı: Coco İsmi Nereden Geliyor?
1883`te yoksulluk içinde doğan ve 12 yaşında annesi Jeanne’in vefatından sonra yetimhaneye gönderilen Gabriella 18 yaşına bastığında Katolik kızların kaldığı pansiyonda terzi olarak çalışmaya başlamıştır.[1] Aynı zamanda şarkı söylemeye başlayan Chanel’in bildiği iki şarkıdan biri Qui qu’a vu Coco? idi ve isminin başındaki Coco ismi de bu şarkıdan gelmekteydi.[2] Aşk hayatıyla şimdilerde bile zaman zaman gündeme gelen Chanel o zamanların ünlü tekstil varisi Étienne Balsan`la ve daha sonra İngiliz polo oyuncusu Arthur “Boy” Capel`le çıkmış ve bu birliktelikler ona sosyeteye girmesinde çok yardımcı olmuştur. Zengin ve ünlü kişilerin çevresine girdikten sonraysa, döneminin Picasso gibi sanat dâhileriyle, Churchill gibi siyasilerle arkadaş olmayı başarmıştır.
Chanel Nasıl Alman İstihbaratı Üyesi Oldu?
Coco Chanel, 1933 yılında Paris’te Almanya için casusluk yapan, Joseph Goebbels adına hareket eden ve “Şansölye Hitler’in güven adamı”[3] olarak adlandırılan Baron Hans Günther von Dincklage adında bir Alman’la ilişki yaşamaya başlamıştır.[4] Paris’teki Ritz Oteli’nde beraber yaşamaya başladıktan sonra ilişkileri kuvvetlenen ve buna güvenerek bir sıra siyasi işlere karışan Chanel bütün bunları bir fırsat olarak gördü. Chanel’in ürettiği, 1924 yılında tanıtılan Chanel No 5 parfümünden kazanılacak kârın büyük bir kısmı karşılığında tanıtımın masraflarını üstlenen Yahudi asıllı Wertheimer ailesini Nazilerin yardımıyla ortaklıktan uzaklaştırıp kendi imparatorluğunun kazançlı bir kolunu geri alma fırsatını değerlendirmek istedi. Chanel No 5`in ortakları olan Yahudi Pierre ve Paul Wertheimer kardeşlerle yaptığı anlaşmaya göre Chanel kârın yalnızca yüzde 10’unu alıyordu.[5] O zamanlar kaynağı olmadığı için yaptığı bu sözleşmeden birkaç yıl sonra pişman ve mutsuz olan Gabriela için Nazilerin izlediği siyaset kendi markasının tüm haklarını geri kazanmak için umut olmuştu. Lakin onun bu planları Yahudi kardeşlerin bunları öngörerek haklarını Nazilere yardım eden ve askeri uçak sağlayan bir Hristiyan arkadaşlarına devretmesiyle alt üst olmuştu.
1939 senesinde “Şimdi moda zamanı değil.” diyerek tüm mağazalarını kapatıp sadece yaşadığı apartmanın aşağı katında olan terzi evini açık tutmuş ve bu sebeple 4000’den fazla kadın işçi o zor dönemlerde işlerini kaybetmiştir. [6]
Berlin’e yaptığı hizmetler karşılığında Chanel’i yeğeninin serbest bırakılmasında yardımcı olacak biriyle görüştürebileceğini söyleyen Alman sevgilisi Dincklage onu 1941 yılında Abwehr ajanı Baron Louis de Vaufreland ile tanıştırdı ve aynı sene Almanya’nın askeri istihbaratının resmi bir üyesi oldu. Askeri istihbaratın üyesi olduktan sonra ona Abwehr Ajanı olarak F-7124 kod adı verildi.[7] Hakkında yazılan Sleeping with the Enemy adlı kitaba göre ilk görevi olarak bilinen Modelhut’a (model şapka) Madrid’deki meslektaşlarından “siyasi bilgi” almaktı. Chanel, 1941 ortalarında Vaufreland ile ticari anlaşmalar kisvesi altında birkaç aylığına İspanyol şehrine gitti.[8] Chanel’in Madrid’deki etkileşimlerinin herhangi bir şekilde işe yarayıp yaramadığı belli değil ancak bunlar Abwehr süpervizörlerini etkilemek ve yeğeni Palasse’ın serbest bırakılmasını sağlamak için yeterli olmuştu.
İkinci Dünya Savaşı Sonrası
1944 yılında Paris’in kurtuluşundan sonra düşmanla iş birliği yapma gerekçesiyle tutuklansa da delil yetersizliğinden bir an önce salınmıştı.[9] Tarihçilerin iddialarına göre salınmasının arkasında yatan gerçek sebep, yakın arkadaşı olan İngiltere Başbakanı Winston Churchill’in onu kurtarmak için duruma müdahalelerde bulunmasıydı. Tüm bu olaylardan sonra Alman sevgilisiyle İsviçre’ye taşınarak uzun bir süre yaşamını orda sürdürdü. 1971 yılında Paris’teki Ritz Oteli’nde 87 yaşında vefat etti.[10]
Sonuç
The No 5 War isimli belgeselde Chanel hırsları için her şeyi kurban verecek birisi gibi tasvir ediliyor. Onun hakkında yazılan Sleeping With The Enemy adlı kitapta ise Hitler ile doğrudan iş birliği yaptığı ve 2. Dünya Savaşı sırasında Almanya askeri istihbaratı tarafından işe alındığını iddia ediliyor.
Uzun yaşamı boyunca kadınların giyim tarzında devrim yaratan, pantolon inkılabıyla bu rahat giysiyi kadın gardırobuna sokan ilk tasarımcı oldu.
-
Lüks Moda Markası Hugo Boss Antisemitist Geçmişinden Dolayı Yargılanıyor: Hugo Boss ve Nazi İlişkisi
Kaynakça
Allthatinteresting, “Coco Chanel Nazi Agent”, Erişim tarihi 16.11. 2020.
https://allthatsinteresting.com/coco-chanel-nazi-agent
Biography, “Coco Chanel”, Erişim tarihi 16.11. 2020.
https://www.biography.com/fashion-designer/coco-chanel
Biography, “Coco Chanel Nazi Agent”, Erişim tarihi 16.11. 2020.
https://www.biography.com/news/coco-chanel-nazi-agent
Brittanica, “Coco Chanel”, Erişim tarihi 16.11. 2020.
https://www.britannica.com/biography/Coco-Chanel
Heyalma, “Yes, lets keep reminding people that Coco Chanel was a Nazi supporter”, Erişim tarihi 16.11. 2020.
https://www.heyalma.com/yes-lets-keep-reminding-people-that-coco-chanel-was-a-nazi-supporter/
Miista, “Coco Chanel’s Past Ethics vs Style”, Erişim tarihi 16.11. 2020.
https://miista.com/en-eu/coco-chanels-past-ethics-vs-style/
Newsweek, “During World War II, Did Coco Chanel Work With Nazis? New Film Says Designer Used German Laws to Boost Business”, Erişim tarihi 27.08.2020.
https://www.newsweek.com/coco-chanel-nazis-film-france-germany-751782
Snopes, “Coco Chanel Nazi Spy”, Erişim tarihi 16.11. 2020.
https://www.snopes.com/news/2017/03/06/coco-chanel-nazi-spy/
Snopes, “Was Coco Chanel a Nazi Spy?”, Erişim tarihi 27.08.2020.
https://www.snopes.com/news/2017/03/06/coco-chanel-nazi-spy/
Dipnotlar
[1] Coco Chanel’s secret life as a Nazi Agent, Erişim Tarihi 16.11. 2020.
https://www.biography.com/news/coco-chanel-nazi-agent
[2] “Yes, lets keep reminding people that Coco Chanel was a Nazi supporter”, Erişim tarihi 16.11. 2020. https://www.heyalma.com/yes-lets-keep-reminding-people-that-coco-chanel-was-a-nazi-supporter/
[3] “Chancellor Hitler’s Man of Confidence”
[4] “Coco Chanel’s Past ethics vs Style”, Erişim tarihi 16.11. 2020. https://miista.com/en-eu/coco-chanels-past-ethics-vs-style/
[5]“Coco Chanel’s Past Ethics vs Style”, Erişim tarihi 16.11. 2020.
https://miista.com/en-eu/coco-chanels-past-ethics-vs-style/
[6] “Coco Chanel”, Erişim tarihi 16.11. 2020. https://www.britannica.com/biography/Coco-Chanel
[7] “Coco Chanel Nazi Spy”, Erişim tarihi 16.11. 2020. https://www.snopes.com/news/2017/03/06/coco-chanel-nazi-spy/
[8] “Coco Chanel Nazi Agent”, Erişim tarihi 16.11. 2020. https://allthatsinteresting.com/coco-chanel-nazi-agent
[9] “Coco Chanel Nazi Agent”, Erişim tarihi 16.11. 2020. https://www.biography.com/news/coco-chanel-nazi-agent
[10] “Coco Chanel”, Erişim tarihi 16.11. 2020. https://www.biography.com/fashion-designer/coco-chanel