Giriş: Adidas ve Pumanın Ortak Geçmişi
Adidas ve Puma günümüzün spor kıyafetleri üreten en büyük iki ayrı firmaları olsa da bir zamanlar iki kardeş tarafından ebeveynlerinin evinin çamaşır odasında tek bir firma halinde kurulmuştur. Nazi Almanyası’nın en başarılı spor giyimleri üreticisi olan firmanın sahipleri Rudolf ve Adolf Dassler kardeşlerdi. Peki bu kardeşleri birbirinden ne ayırdı? Nasıl oldu da hepimizin tanıdığı Adidas ve Puma olarak ayrı şirketlerde devam etmeye karar verdiler? Dassler imparatorluğu nasıl çöktü?
Gebrüder Dassler Schuhfabrik Nasıl Kuruldu?
Kardeşler; aralarında onları ayıracak nefret olmadan önce 1920`li yıllarda kurulan ve deri spor ayakkabılarıyla üne kavuşan Gebrüder Dassler Schuhfabrik (Dassler Kardeşlerin Ayakkabı Fabrikası) firmasının ortak sahipleriydi. Bu firma Almanya’nın Weimar bölgesinde kuruldu.
Kurulduğu günden itibaren bir süreliğine Almanya’da spor ayakkabı üreten tek firma olarak kaldılar. Naziler iktidara geldikten sonra ise Hitler Youth`un en önemli tedarikçilerinden biri haline gelen Dassler Kardeşler Şirketi, 1936 yılında Berlin`de düzenlenen Yaz Olimpiyatları’nda Alman takımının spor ayakkabı resmi sponsoru halini aldı.[1]
Dassler Kardeşler Nasıl İki Düşmana Dönüştü?
Söylentilere göre, 2. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla Polonya’daki Alman ordusuna hizmet etmeye gönderilen Rudolf Dassler bu durumun kardeşi Adolf’la ilgisinin olduğundan şüphelenmişti. Onu şirketten ayrı tutmak için Adolf’un Nazilerle anlaşarak kardeşini kendinden uzağa göndermesi Rudolf’u epey sinirlendirmiş olacak ki, savaş bittiğinde Müttefiklere kardeşi Adolf’un Nazi savaşına yardım ettiğini söyleyerek onu zor durumda bırakmaktan hiç çekinmedi. Lakin, kayıtlarda Rudolf’un gönüllü olarak Nazi Almanyası’na hizmet etmek için askere gittiğini gösteriyor.[2]
Rudolf 1945`te firar ettiği zaman, kardeşi Adolf’un onu sattığı ve nerede olduğu konusunda Müttefiklere haber verdiği, bunun sonucunda hapse atıldığı düşünülüyor.[3] Savaş bittiği zaman Amerika’nın başlattığı Nazilerden arındırma programına uygun olarak başlatılan ve Rudolf’un üst düzey Nazi parti üyesi olması dolayısıyla açılan soruşturmanın sonuçsuz kalmasının ardından 31 Temmuz 1946’da serbest bırakılıncaya kadar Hammelburg’daki bir toplama kampında tutuldu. [4]
Savaşın böyle sonuçlanması sadece Rudolf’u değil, aynı zamanda üst düzel Nazi partisi üyesi olan kardeşi Adolf’u da etkiledi. Aynı program sonucunda gözaltına alınan Adolf Dassler de Nazi rejiminde fırsatçılık yapanlara verilen ad olan Belasteter ilan edildi. Bu, duruşmalarda en ciddi ikinci suç olarak kabul ediliyordu. Adolf’un bu suçlama karşısında 10 yıl hapis cezası almasının yanı sıra işinin başına geçmeden menedilme riski de vardı. Adolf’u bu durumdan sadece yarı Yahudi olan Herzogenaurach belediye başkanı kurtarabilirdi. Başkan, Gestapo tutuklamaları zamanı Adolf’un onu önceden uyardığını ve onu kendi mülkünde saklayarak aslında Nazi partisinin siyasi tarafıyla ilgisinin olmadığı yönünde ifade vererek onu Belasteter ilan edilmekten kurtardı. Bunun sonucunda Adolf Minderbelasteter[5] olarak sınıflandırıldı. Bu da Adolf’un daha az ceza almasına yol açacaktı. Dolayısıyla 3 Şubat 1947’de Adolf’a resmi olarak firma yönetimine devam etme izni verildi.[6]
Sonuç
Savaş bittikten sonra Nazilerin eylemlerinden dolayı yargılandığı ve kınandığı zamanlarda kardeşler birbirlerini en büyük nasyonal sosyalist olmakla suçlamaktan vazgeçmedi. 1947 yılında şimdiki ismiyle tanıdığımız Adidas ve Puma firmalarının kurulmasıyla şehirleri Herzogenaurach, iki firma arasındaki bu şiddetli çekişmede bölündü. Kardeşler, aynı yerel mezarlığın zıt uçlarına gömüldüklerinde bile, ölümlerine kadar anlaşmazlık içinde kaldılar.
Kaynakça
Allthatinteresting, “How Adolf Dassler’s Nazi-Era Sneaker Company Became Adidas And Puma”, Erişim tarihi 17.11.2020
https://allthatsinteresting.com/adolf-dassler
Medium, “The Nazi Origins of Adidas and Puma”, Erişim tarihi 17.11.2020
https://medium.com/history-of-yesterday/the-nazi-origins-of-adidas-and-puma-ee617aad8b00
Thecut, “What Puma and Adidas Have to Do With the Nazi”, Erişim tarihi 17.11.2020
https://www.thecut.com/2008/03/what_puma_and_adidas_have_to_d_1.html
Unbelievable Facts, “10 FAMOUS BRANDS THAT HAD NAZI TIES DURING WWII”, Erişim tarihi 17.11.2020
https://unbelievable-facts.com/2017/09/nazi-brands.html
Vice, “The Nazi Sibling Rivalry That Divided a Town and Created Modern Sportswear”, Erişim tarihi 17.11.2020
Dipnotlar
[1] How Adolf Dassler’s Nazi-Era Sneaker Company Became Adidas And Puma, Erişim tarihi 17.11.2020 https://allthatsinteresting.com/adolf-dassler
[2] What Puma and Adidas Have to Do With the Nazi, Erişim tarihi 17.11.2020 https://www.thecut.com/2008/03/what_puma_and_adidas_have_to_d_1.html?
[3]How Adolf Dassler’s Nazi-Era Sneaker Company Became Adidas And Puma, Erişim tarihi 17.11.2020 https://allthatsinteresting.com/adolf-dassler
[4] The Nazi Origins of Adidas and Puma, Erişim tarihi 17.11.2020 https://medium.com/history-of-yesterday/the-nazi-origins-of-adidas-and-puma-ee617aad8b00
[5] Lesser Offender – Küçük Suçlu
[6] The Nazi Origins of Adidas and Puma, Erişim tarihi 17.11.2020 https://medium.com/history-of-yesterday/the-nazi-origins-of-adidas-and-puma-ee617aad8b00